صنعاء - سبأ - تحقیق: منصور الحیث
دفاتر و مراکز گمرکی شاهد تحولات کیفی فناورانه در توسعه خدمات و ساده‌سازی رویه‌ها هستند که به مانعی بزرگ در برابر قاچاقچیانی تبدیل شده است که تلاش می‌کنند روش‌ها و شیوه‌های مختلفی برای قاچاق کالا و اجناس ابداع کنند.
این تحقیق به بررسی روش‌ها و شیوه‌هایی می‌پردازد که یکی از قاچاقچیان به نام (ر. ع. ل) برای قاچاق مقدار زیادی سیگار، با سوءاستفاده از تسهیلات دولتی، به کار برده است. این کار از طریق تلاش برای فریب کارکنان گمرک و قاچاق 256 هزار و 687 پاکت سیگار، با پنهان کردن آنها در داخل تانکر یک کامیون، که از مناطق اشغالی می‌آمد، صورت گرفته است. این کامیون در مرکز گمرکی الحزم در استان الجوف توقیف و سپس برای تکمیل مراحل قانونی به مرکز گمرکی نهم منتقل شد تا به دادستانی و دادگاه نهم و بنی حشیش که در حال حاضر به این پرونده رسیدگی می‌کنند، ارجاع شود.
آغاز ماجرا در بیست و هشتم ژوئن 2023 بود، زمانی که کامیون از مسیر الیتمه آمد و از ایست بازرسی الشجره واقع در محدوده جغرافیایی منطقه الحزم عبور کرد، بدون اینکه از دفتر ترانزیت گمرک (نزدیک ایست بازرسی) عبور کند. در نتیجه، کامیون طبق رویه معمول برای وسایل نقلیه ورودی از مسیر الیتمه ثبت و ضبط نشد، که این امر کارمند گمرک شیفت و نماینده سازمان حمل و نقل در ایست بازرسی را مجبور کرد تا کامیون را تعقیب کرده و آن را در مثلث استان الجوف متوقف کنند.
به گفته کارمند گمرک، راننده کامیون (که بعدها مشخص شد همان قاچاقچی است) اظهار داشت که دلیل توقف نکردن برای تکمیل مراحل در دفتر ترانزیت گمرک این بوده که کامیون خالی است و او به همراه نماینده‌ای از بخش مبارزه با قاچاق برای تحویل کامیون به نماینده سازمان عمومی حفاظت محیط زیست در استان الجوف بوده است.
کارمند گمرک تأکید می‌کند که راننده کامیون، نماینده مبارزه با قاچاق و نماینده سازمان محیط زیست با تحویل کامیون به مرکز الحزم به این بهانه که خالی است، مخالفت می‌کردند؛ زیرا این کامیون مخصوص روغن‌های سوخته است و در حیطه اختیارات سازمان محیط زیست قرار دارد. با این حال، پس از چندین گفتگوی تلفنی بین عملیات مبارزه با قاچاق، مسئول ضابطه گمرکی و نماینده سازمان محیط زیست، کامیون وارد مرکز گمرکی الحزم شد و سند تحویل آن توسط مدیر محیط زیست در همان روز صادر گردید.
ناکام گذاشتن مرحله اول عملیات
قاچاقچی تلاش کرد تا با استفاده از دو سند، مرحله اول عملیات قاچاق را پشت سر بگذارد. سند اول، مجوز عبوری بود که او از شعبه سازمان عمومی حفاظت محیط زیست در استان صنعا برای یک سال کامل، از 11 مارس 2023، برای حمل روغن‌های سوخته در استان‌های جمهوری دریافت کرده بود. این مجوز سه ماه قبل از این عملیات صادر شده بود. سند دوم نیز یک یادداشت دست‌نویس با امضای مدیر شعبه سازمان محیط زیست در استان الجوف به تاریخ 28 ژوئن 2023 بود که در آن قید شده بود کامیون خالی مخصوص حمل روغن‌های سوخته را از نماینده مبارزه با قاچاق تحویل گرفته و این کامیون از ایست بازرسی العقبه وابسته به بخش مبارزه با قاچاق می‌آمده است.
قاچاقچی تلاش کرد تا با سوءاستفاده از این دو سند، با فریبکاری از چندین ایست بازرسی وابسته به بخش مبارزه با قاچاق عبور کند تا عملیات را تکمیل کند. او به این بهانه که کامیون مخصوص حمل روغن‌های سوخته و خالی است، سعی در سوءاستفاده از نماینده سازمان محیط زیست داشت، اما کارمند گمرک متوجه عبور کامیون از ایست بازرسی الشجره شد، با وجود اینکه دفتر ترانزیتی که او در آن کار می‌کند، کمی از ایست بازرسی فاصله دارد.
شکست مرحله دوم
مسئولان در مرکز گمرکی الحزم تصمیم گرفتند کامیون را به مرکز گمرکی نهم در استان صنعا منتقل کنند تا توسط دستگاه اشعه ایکس مخصوص کشف کالاهای قاچاق پنهان شده، مورد بررسی قرار گیرد. این تصمیم به دلیل آن بود که تانکر کاملاً مسدود بود و تنها یک سوراخ باریک در وسط از بالا داشت که از طریق آن وجود روغن سوزاننده مشخص بود و دیدن داخل آن دشوار بود.
قاچاقچی در طول مدت اقامت کامیون در مرکز الحزم به مدت حدود ده ماه، نتوانست به هیچ راه‌حل غیرقانونی برای عبور دادن مقدار سیگارهای پنهان شده دست یابد. با وجود اینکه او کتباً با برش دادن تانکر موافقت کرده بود و مسئولیت کامل را در صورت کشف هر چیز پنهانی در داخل آن بر عهده می‌گرفت، اما این موافقت را به عدم توانایی خود برای رفتن به مرکز نهم مشروط کرد. این امر شک و تردید کارکنان مرکز را به دلیل ترس قاچاقچی از بازرسی کامیون با دستگاه اشعه ایکس افزایش داد.
سازمان گمرک.. پیگیری مستمر
در طول مدت اقامت کامیون در مرکز الحزم تا زمان انتقال آن به مرکز نهم در تاریخ دوم آوریل 2024، رهبری سازمان گمرک روند اقدامات مربوط به این کامیون و ابهامات پیرامون آن را از یک سو، و همچنین تعلل در انجام مراحل و ماندن کامیون در محوطه مرکز الحزم به مدت ده ماه را پیگیری می‌کرد. علاوه بر این، قاچاقچی با وجود فرار در تمام این مدت و امتناع از بازرسی کامیون با دستگاه اشعه ایکس، سرانجام حاضر شد و پس از شنیدن خبر خرابی دستگاه اشعه ایکس در مرکز، با انتقال کامیون به مرکز نهم موافقت کرد. این امر مهندس عادل مرغم، رئیس سازمان را بر آن داشت تا اقدامات سریعی برای کشف حقیقت انجام دهد. بنابراین، تمامی کارکنان گمرک که در اقدامات مربوط به کامیون دخیل بودند، به تحقیق ارجاع داده شدند. همچنین کمیته‌ای برای برش دادن تانکر به ریاست قاضی فؤاد الجرموزی، عضو دادستانی نهم و بنی حشیش و با عضویت بازرسی اموال تشکیل شد.
و اعضای مباحث اموال عمومی، امنیت و اطلاعات، مسئولان ضابطه در مرکز، و کمیته تشکیل شده از سوی سازمان است.
عملیات باز کردن تانکر در محوطه مرکز گمرکی نهم با صورت‌جلسه‌ای که در تاریخ 3 ژوئن 2024 توسط کمیته امضا شد، انجام گرفت، در حالی که راننده پس از بررسی و تأیید نیروهای ضابطه در مرکز نهم مبنی بر وجود مکان‌های مخفی و جوشکاری‌های جدید در داخل تانکر، متواری شد.
مرحله سوم (کشف محموله)
قاچاقچی انتظار نداشت که کسی بتواند طرح مهندسی دقیقی را که او در داخل تانکر برای فریب کارکنان گمرک به کار برده بود، کشف کند؛ چرا که از طریق معاینه و بررسی مشخص شد که سه محفظه در داخل آن وجود دارد که اولین آنها در قسمت جلوی کامیون قرار داشت و با جوشکاری آهنی بسته شده بود، و پس از باز کردن آن، کمیته در داخل آن سیگارهای قاچاق را یافت.
اما محفظه دوم خالی بود و حاوی مقدار کمی روغن سوزاننده بود که برای فریب استفاده شده بود، و دریچه اصلی تانکر در این محفظه قرار داشت، در حالی که محفظه سوم در انتهای تانکر از پشت قرار داشت که آن نیز برش داده شد و سیگارهای مخفی شده در داخل آن به همان روش پنهان‌سازی در محفظه اول یافت شد.
قاچاقچیان به روش‌ها، شیوه‌ها و ابزارهای متعددی برای پنهان کردن کالاهای قاچاق، اعم از مواد مخدر، داروها، سموم دفع آفات یا محصولات کشاورعی خارجی، روی می‌آورند؛ به طوری که آنها را در مکان‌های مخفی در داخل ساختار وسایل نقلیه مانند لاستیک‌های زاپاس، درها و صندلی‌ها، کنار موتورها، داخل مخازن سوخت و آب، و در کپسول‌های گاز و موتورسیکلت‌ها پنهان می‌کنند.
مبارزه با جرایم قاچاق
رئیس سازمان گمرک تأکید می‌کند که این سازمان در سال‌های 2023-2024 جهشی کیفی در مبارزه با جرایم قاچاق گمرکی از طریق طرح دعاوی کیفری برای تمامی پرونده‌های قاچاق و پیگیری آنها در مراجع قضایی داشته است. تعداد پرونده‌های مطرح شده در دادستانی‌های عمومی به 238 پرونده برای جرایم مختلف قاچاق رسیده است که از این میان 123 مورد در زمینه سموم دفع آفات، 92 مورد در زمینه داروها، هشت مورد قاچاق محصولات کشاورزی خارجی، چهار مورد قاچاق فرآورده‌های نفتی و قلیان‌های الکترونیکی، پنج مورد قاچاق سیگار و شش مورد نیز جرایم جعل بوده‌اند.
مهندس مرغم تأکید کرد که این سازمان در انجام وظیفه ملی و انسانی خود در جلوگیری از تمامی اشکال قاچاق گمرکی، بر اساس وظایف و اختیارات خود، هیچ کوتاهی نخواهد کرد و هیچ مانعی که به منافع کشور و شهروندان آسیب برساند، آن را از این راه باز نخواهد داشت.
سوءاستفاده از مجوز
برای بررسی دلیل صدور مجوز عبور یک ساله برای کامیون توسط شعبه سازمان در استان صنعا، و همچنین تحویل گرفتن کامیون توسط مدیر شعبه سازمان در استان الجوف از نماینده مبارزه با قاچاق بدون ارجاع آن به دفتر گمرک، عبدالملک الغزالی، رئیس سازمان عمومی حفاظت محیط زیست، تأکید کرد که شعب این سازمان مجوز عبور برای کامیون‌هایی صادر می‌کنند که کالاهایی را حمل می‌کنند که سازمان مسئول مدیریت آنهاست، مانند ضایعات، پسماندها، روغن‌های سوخته، گرانول‌های پلاستیکی و سموم دفع آفات... وی اشاره کرد که مجوزهای عبور بسته به نوع محموله برای دو روز یا بیشتر صادر می‌شود و امکان صدور مجوز برای فعالیت حمل و نقل روغن‌های سوخته برای یک سال و همچنین برای حمل و نقل در استان‌های آزاد نیز وجود دارد.
وی افزود: "اما هنگامی که از مناطق اشغالی حمل می‌شود، باید برای هر محموله مجوز عبور دریافت شود تا اطمینان حاصل شود که واقعاً روغن‌های سوخته هستند، زیرا ممکن است از مجوز سالانه برای قاچاق فرآورده‌های نفتی یا مواد غیرقانونی و غیره سوءاستفاده شود، و این تأیید می‌کند که قاچاقچی از مجوز برای قاچاق سیگار از مناطق اشغالی سوءاستفاده کرده است."
کامیون مرگ در حال محاکمه
این کامیون نه تنها آن مقدار سیگار قاچاق را که از مناطق اشغالی می‌آمد، در خود پنهان کرده بود، بلکه مرگ را نیز به تمام معنای کلمه با خود حمل می‌کرد؛ چرا که قاچاقچی عمداً مقدار سیگار را در کامیونی که فقط برای حمل روغن‌های سوخته اختصاص داده شده بود، پنهان کرده بود و تمامی منافذ تهویه را با جوشکاری آهنی مسدود کرده بود. همچنین مخزن حاوی مقداری روغن سوخته در محفظه‌ای بود که در وسط تانکر قرار داشت، و این گمان وجود دارد که تانکر برای قاچاق مواد مخدر نیز استفاده شده باشد، زیرا ویدیویی از یکی از سگ‌های متخصص در کشف مواد مخدر پنهان شده، در حالی که در حین بازرسی کامیون توسط تیمی از مبارزه با مواد مخدر در کنار برخی از کارتن‌های سیگار ایستاده بود، مستند شده است.
یکی از مربیان اظهار داشت که سگ‌ها آثار ممنوعات را کشف کردند، اما هنگام باز کردن بسته‌ها "کارتن‌ها" هیچ ممنوعاتی در این کشف پیدا نکردند... وی توضیح داد که هیچ تفسیری برای این موضوع وجود ندارد جز اینکه کامیون ممکن است ماده حشیش را در داخل تانکر حمل کرده باشد، و به همین دلیل بو به بسته‌های سیگار منتقل شده است.
به گفته متخصصان، تمامی این شرایط پیرامون سیگارها، آن را به ماده‌ای سمی تبدیل می‌کند و دیگر برای مصرف انسانی قابل استفاده نیست، زیرا در اصل و در حالت طبیعی خود عامل اصلی بیماری‌های سرطان است، پس حال آن پس از نگهداری در تانکری حاوی روغن‌های سوخته و کاملاً مهر و موم شده چگونه خواهد بود.
پرونده در دادگاه
در قرار اتهام مربوط به این پرونده، دادستانی ارحب، نهم و بنی حشیش، متهم را فراری از دست عدالت معرفی کرد، زیرا پیش از این پرونده در تاریخ 28 ژوئیه 2024 به دادگاه نهم و بنی حشیش ارجاع شده بود، چرا که جرم قاچاق در حوزه صلاحیت این دادگاه رخ داده بود.
و از آنجا که پرونده هنوز در دست بررسی دادگاه نهم و بنی حشیش است، با قاضی احمد القصاری (یکی از قضات دادگاه) ملاقات کردیم که وی اظهار داشت یک ماه قبل از ماه رمضان فرصتی برای اصلاح وضعیت متهم طبق رویه معمول در گمرک در چنین مواردی داده شده است... وی توضیح داد که سازمان گمرک طبق رویه‌های خود، برای چنین مواردی "تسویه حساب" انجام می‌دهد و از آنجا که متهم برای اولین بار این کار را انجام داده است، سازمان باید وضعیت او را برای جلوگیری از تکرار، رسیدگی کند.
برای اطلاع از رویه‌های معمول در چنین مواردی، محمد الشامی، مدیر کل امور حقوقی سازمان گمرک، اظهار داشت: "سازمان پرونده را به جریان انداخته و علیه قاچاقچی دعوی مطرح کرده است با هدف اعمال مجازات‌های بازدارنده، همانطور که در جرایم بزرگ قاچاق معمول ، و این به منظور مصادره مقدار سیگارهای قاچاق و وسیله نقلیه مورد استفاده در عملیات قاچاق طبق قانون گمرک شماره (14) سال 1990 و اصلاحات آن، با رعایت احکام ماده (271) است که به رئیس سازمان یا نماینده او اجازه می‌دهد در صورت فرار قاچاقچیان و عدم شناسایی آنها، مصادره کالا و وسایل نقلیه توقیف شده را در صورتی که ارزش آنها از یک میلیون و 500 هزار ریال تجاوز نکند، تصمیم بگیرد. اگر ارزش کالا از این مقدار تجاوز کند، دادگاه گمرکی به صورت فوری مصادره کالای توقیف شده را حکم می‌دهد."
وی به اهمیت رعایت این نکته اشاره کرد که پرونده‌های گمرکی از جمله پرونده‌های فوری محسوب می‌شوند، طبق آنچه در مصوبه شماره (71) سال 2018 شورای عالی قضایی آمده است، که دادگاه‌ها را ملزم می‌کند "در رسیدگی و صدور حکم در پرونده‌های گمرکی، قواعد و رویه‌های فوری مندرج در قانون گمرک را رعایت کنند."
و به گفته الشامی، "پس گرفتن پرونده از دادگاه برای سازش با قاچاقچی نیازمند وجود معیارها و توجیهات قانع‌کننده است و هیچ توجیهی وجود ندارد که سازمان را به سازش و مصالحه در این پرونده سوق دهد، و به همین دلیل، دعوی را برای رسیدن به شدیدترین مجازات‌ها به جریان انداخت، زیرا این نوع قاچاق با اهداف سازش که اساساً بر رعایت شرایط تخفیف‌دهنده و منافع عمومی استوار است، منافات دارد."
جرمی که اقتصاد را هدف قرار می‌دهد
قاچاق تنها یک جرم گذرا نیست، بل تهدیدی است که اقتصاد و امنیت کشور را هدف قرار می‌دهد، در حالی که سازمان گمرک خط دفاعی اول محسوب می‌شود و این امر بدون همکاری تمامی نهادهای ذیربط از طریق تشدید مجازات‌ها و فراهم آوردن ابزارهای لازم برای مقابله با این آفت، محقق نخواهد شد. و در رأس آن، تسریع در رسیدگی به پرونده‌های قاچاق برای تضمین بازدارندگی فوری قرار دارد، زیرا جایی برای سهل‌انگاری یا تأخیر در محاکمه قاچاقچیان نیست، با توجه به اینکه مبارزه با قاچاق تنها مسئولیت سازمان گمرک نیست، بلکه نبردی ملی است که نیازمند همبستگی همگان است، و موفقیت در آن به همکاری کامل تمامی طرف‌ها برای حفاظت از اقتصاد و امنیت کشور بستگی دارد.
| بیشتر(گزارش ها) |